Số lượng các vụ việc PVTM của nước ngoài đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đang có dấu hiệu gia tăng nhanh chóng thời gian gần đây. Riêng trong tháng 6/2021, Việt Nam liên tiếp nhận thông báo rà soát hành chính thuế chống bán phá giá cá tra, basa, ống đồng từ Hoa Kỳ; Thổ Nhĩ Kỳ khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với sợi kéo dãn, rà soát cuối kỳ chống bán phá giá săm lốp…

Đồng thời, các sản phẩm của Việt Nam bị điều tra PVTM khá đa dạng, tập trung nhiều ở các sản phẩm kim loại (thép, nhôm); nông, thủy sản (tôm, cá tra) và sợi. Về thị trường khởi xướng điều tra, áp dụng biện pháp PVTM với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, đứng đầu là Mỹ, tiếp theo là Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ, EU, Canađa, Úc các nước ASEAN, còn lại là một số thị trường khác.

Lý do chính của xu thế gia tăng các vụ việc PVTM áp dụng với hàng xuất khẩu từ Việt Nam theo ông Chu Thắng Trung - Phó cục trưởng Cục PVTM, Bộ Công Thương, là do xuất khẩu của ta tăng nhanh trong thời gian vừa qua - nhờ tác động tích cực của tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, tham gia các hiệp định thương mại tự do (FTA). Nhiều mặt hàng của Việt Nam đã tạo ra sức ép cạnh tranh lớn tại thị trường nước nhập khẩu, khiến ngành sản xuất tại các nước này đề nghị chính phủ họ điều tra áp dụng các biện pháp PVTM.

Đặc biệt, theo Cục PVTM, các chuỗi giá trị sản xuất toàn cầu đang ngày càng được mở rộng và liên kết nhiều quốc gia với nhau tác động đến các biện pháp PVTM. Vì thế, các vụ kiện về PVTM phát sinh những xu hướng mới như kiện chùm, kiện chống lẩn tránh thuế, kiện kép,... làm gia tăng số lượng các vụ kiện về PVTM.

Đáng chú ý, phân tích của bà Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập (VCCI) - cho thấy, trong bối cảnh hiện nay, các nền kinh tế trên thế giới đặc biệt là các thị trường xuất khẩu của Việt Nam đang phải chịu áp lực rất lớn từ hệ quả của đại dịch Covid-19. Vì thế, ngành sản xuất phần lớn các nước trong nội địa đều đang khó khăn, xu hướng sử dụng công cụ PVTM được coi như là một giải pháp chống lại hàng chống khẩu, để có cơ hội cạnh tranh tốt hơn ngày càng lớn.

Ngoài ra, theo Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập, xu hướng xuất hiện một vài năm nay khi chưa có Covid-19 đó là PVTM ở nhiều điểm trên thế giới và xu hướng này làm cho nguy cơ hàng xuất khẩu của Việt Nam bị kiện PVTM càng cao. Đặc biệt, các FTA Việt Nam tham gia đã có hiệu lực,giúp thị trường Việt Nam sôi động và cạnh tranh hơn. “Tuy nhiên, đi cùng với đó là nguy cơ hàng hóa của Việt Nam bị hàng hóa của nước khác giả danh để tận dụng ưu đãi thuế quan. Điều này có thể làm cho nguy cơ hàng của Việt Nam bị kiện ở các thị trường nhiều lên. Vì vậy, các doanh nghiệp có lý do để lo ngại và phải chuẩn bị sẵn sàng hơn trước nguy cơ bị kiện PVTM ở các thị trường nước ngoài, đặc biệt là các nước có FTA với Việt Nam” - bà Trang nhấn mạnh.

Chủ động phòng ngừa

Thời gian qua, nhằm chủ động ứng phó với các biện pháp PVTM của nước ngoài, Cục PVTM, Bộ Công Thương đã luôn duy trì các kênh liên lạc với cơ quan điều tra PVTM của nhiều nước, các cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài, luật sư, hiệp hội và doanh nghiệp để kịp thời cập nhật tình hình, thông tin các vụ việc PVTM nhằm cung cấp tới các bên liên quan một cách nhanh chóng và chính xác. Đồng thời, xây dựng hệ thống cảnh báo sớm nhiều ngành hàng, sản phẩm có nguy cơ bị kiện PVTM tại nhiều thị trường khác nhau. Danh sách được xây dựng trên cơ sở theo dõi biến động xuất khẩu của những mặt hàng đã bị thị trường xuất khẩu áp dụng biện pháp PVTM hoặc các biện pháp hạn chế thương mại khác với nước thứ ba nhưng chưa áp dụng đối với Việt Nam.

Đặc biệt, theo ông Chu Thắng Trung - Phó Cục trưởng Cục PVTM, với tinh thần bảo vệ tối đa quyền và lợi ích chính đáng của các doanh nghiệp sản xuất xuất khẩu của Việt Nam, Cục PVTM luôn theo sát, hỗ trợ các doanh nghiệp Việt Nam bày tỏ quan điểm phản bác các lập luận thiếu căn cứ, vi phạm quy định WTO của nguyên đơn khởi kiện hay cơ quan điều tra nước ngoài; cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ, kịp thời trên cơ sở yêu cầu của cơ quan điều tra đối với chính phủ để hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình xử lý vụ việc.

Hướng tới xuất khẩu bền vững đối với hàng hóa trong nước, Bộ Công Thương đã ra Quyết định số 2074/QĐ-BCT ban hành Chương trình hành động thực hiện có hiệu quả Nghị quyết 316/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Xây dựng và vận hành hiệu quả Hệ thống cản báo sớm về PVTM”. Chương trình hành động được nhận định là có ý nghĩa rất quan trọng, gia tăng thêm các biện pháp nhằm ứng phó kịp thời hơn, hiệu quả hơn đối với các vụ kiện PVTM của nước ngoài.

Theo Quyết định số 2074/QĐ-BCT, Bộ Công Thương yêu cầu các đơn vị chức năng của Bộ thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về công tác PVTM, giúp nâng cao hiệu quả quá trình hội nhập kinh tế quốc tế; xây dựng và vận hành hiệu quả Hệ thống cảnh báo sớm để theo dõi, cảnh báo và hỗ trợ cơ quan điều tra xử lý các vụ việc PVTM trong và ngoài nước, chủ động phòng ngừa và ứng phó với các vụ kiện PVTM của nước ngoài; tăng cường sự phối hợp giữa các đơn vị liên quan để nắm tình hình và những điều chỉnh trong chính sách thương mại của các nước là đối tác thương mại lớn của Việt Nam; tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực PVTM theo hướng bảo vệ lợi ích hợp pháp của các doanh nghiệp Việt Nam trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và xuất nhập khẩu; tích cực theo dõi tình hình tuân thủ các quy định quốc tế, quy định trong các hiệp định thương mại song phương, đa phương của các doanh nghiệp trong nước hoạt động trong các lĩnh vực đã và đang có nguy cơ bị điều tra, áp dụng các biện pháp PVTM…

Giai đoạn tới, do xu hướng bảo hộ của một số thị trường cũng như ảnh hưởng từ tình hình kinh tế thế giới vẫn gặp nhiều khó khăn, vì vậy, đại diện Cục PVTM - cho rằng, số lượng các vụ việc điều tra PVTM dự kiến cũng sẽ lớn hơn. Ông Chu Thắng Trung - cho biết, Cục PVTM đang tích cực triển khai Đề án Xây dựng và vận hành hiệu quả Hệ thống cảnh báo sớm về PVTM; trong đó chú trọng hoạt động cung cấp thông tin cảnh báo sớm cho các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội doanh nghiệp. “Đặc biệt, trong năm 2021, Cục sẽ hoàn thành và phối hợp với các đơn vị có liên quan triển khai vận hành hiệu quả Hệ thống cảnh báo sớm để hỗ trợ doanh nghiệp trong việc chủ động sử dụng biện pháp PVTM cũng như ứng phó kịp thời với các biện pháp PVTM do nước ngoài áp dụng”- ông Trung cho hay.